(Namaz Zamanı) Hicaz Demiryolu Ve Sultan 2.Abdulhamid Han

Hicaz Demiryolu Ve Sultan 2.Abdulhamid Han

 

Tarihimiz konusunda ne zihinlerimiz yeterli berrakliga sahip, ne de biz bu berrakligi saglamaya yetecek bilgiye sahibiz. Bunun en carpici misallerinden birini, boynu bukuk "Osmanli Demiryolu Tarihi"nde musahede ederiz. Gunumuzde artan trafik kazalari ve bunun meydana getirdigi maddi ve manevi kayiplar, demiryollarini tekrar gundeme getirmistir. 21. yuzyilin esiginde hâlâ karayolu ulasiminin bize verdigi zararlari tartisirken, gelismis ulkelerin hemen hepsinde en onemli ulasim vasitasi olan demiryollarina ne kadar onem verildigi ortadadir. Benzer bir sekilde, ulkemizde de bir asir once demiryoluna ne kadar ehemmiyet verildigi ve bugun mevcut olan hatlarin yaklasik yarisinin insa edildigi goz onune alinirsa, bu hatlarin insasinda cok buyuk katkisi olan Sultan 2.Abdulhamid'in nasil bir hizmet suuruna sahip bir devlet adami oldugu ortaya cikacaktir.

 

Sultan 2.Abdulhamid Han tahta cikar cikmaz, buyuk egitim hamleleri yapmis, bircok okullar acmis ve o gun icin dunyanin en iyi haberlesme sistemi olan telgraf hatlariyla, 1800'lu yillarin son ceyreginde ulkeyi bastan sona donatmisti. Demiryollari onun en buyuk ruyâlarindan biriydi. Rumeli, Hicaz ve Anadolu-Bagdat demiryollarinin insasi da en buyuk projeleri arasindaydi. Dunyada, demiryolu ilk defa, 27 Eylul 1825'te Ingiltere'de, isadami Edward Pease'in Stocton-Darlington Railway Company adli sirketinin mali katkilariyla, George Stephenson tarafindan Stocton ve Darlington arasinda yapilmisken, bu tarihten yaklasik otuz yil sonra, Osmanli Devletinde de demiryolu calismalarina baslanmistir.

 

Sultan 2.Abdulhamid Han, 1876'da padisah oldugunda, devletin 300 milyon altin liraya yakin dis borcu vardi ve cesitli ic sorunlarla karsi karsiya idi. Butun bu menfi sartlara ragmen dahilî ve malî sikintilari halletmeye calisan Sultan, bu arada demiryollarinin ekonomik ve siyasi onemini cok iyi kavramis ve Osmanli topraklarinda demiryollarini yayginlastirmak icin yabanci devletlere cesitli imtiyazlar taniyarak, demiryolu yapimini tesvik etmistir.

 

Osmanli Devleti'nde demiryolunun yayginlastigi ve demiryolu yatiriminin en cok yapildigi donem, 2. Abdulhamid devridir. 1889- 1898 doneminde, 5350 km'lik demiryolu insasi icin izin verilmistir. Bu rakamin, gunumuzde mevcut olan demiryolu uzunlugunun yarisindan fazla oldugu dusunulurse, o gunku sartlarda ve teknolojik imkânlarla yapilan bu yatirimin ne kadar buyuk ve onemli oldugu ortaya cikmaktadir.

 

Ayni zamanda, butun dunya muslumanlarinin halifesi olan 2. Abdulhamid Han, Islam'in sartlarindan olan 'Hac' farizasini yerine getirmek icin her yil Hicaza giden binlerce hacinin, develeriyle 60 °C'ye varan sicaklik altinda, col yollarinda; susuzluk, bulasici hastaliklar vb. zorluklarla karsi karsiya oldugunu, bu yollarin emniyet ve asayisini saglamak icin ise, devletin buyuk malî ve askerî fedakârliklarda bulundugunu biliyordu. Hicaz icin butun bu problemleri halledecek ve buradaki muslumanlarla Anadolu arasinda bir kopru vazifesi gorecek, ayrica devletin sayginligini Islâm dunyasinda artiracak, bolgedeki denetimi guclendirecek ve Suveys Kanali'nin yerini tutabilecek stratejik bir demiryolu projesini uygulamaya koymayi dusunuyordu. Sultan II. Abdulhamid'in hâtiratinda da; "Cok eskiden beri hayâl ettigim Hicaz demiryolu nihayet hakikât oluyor. Bu yol Osmanli Devleti icin sadece iktisadi bakimdan buyuk fayda getirmekle kalmayacak, ayni zamanda oradaki kuvvetimizi saglamlastirmaya da yarayacagindan, askeri bakimdan da cok ehemmiyetli olacaktir.." diye bahsettigi ve bugun milli sinirlarimiz disinda bulunan Hicaz demiryolu projesinin gerceklestirilmesi, butun muslumanlarin halifesi olan 2. Abdulhamid'e yakisan bir yatirimdi. 1 Mayis 1900'de irâdesi cikarilan proje icin basta halifenin kendisi 2.5 milyon altin olmak uzere, devletin sivil ve askeri memurlari, ayliklarinin %10'unu (harik ianesi) vermislerdir. Bu is icin halktan kurban derisi toplanmis, posta pullari, damga kagitlari, ilmuhaberler ve madalyalar(*) bastirilmistir. Muslumanlar arasinda ornek bir dayanisma ornegi olarak; Misir Hidivi, Iran Sahi, Haydarabat Nizami, Okyanus adalarindaki muslumanlar, ozellikle bugunku Pakistani olusturan Hint muslumanlari, Afganistan, Fas, Muskat, Kirim olmak uzere butun dunya muslumanlari buyuk maddi bagislarda bulunmuslardir. Sadece Islâm dunyasinca yapilan bu yardimlar, "Hicaz Simendifer Hatti Ianesi"nde toplanmistir. Bu kadar buyuk bir bagis kampanyasini basariyla yuruten 2. Abdulhamid Hanin yakindan ilgilendigi bu demiryolu insaatina, 1903 yili Ekim'inde baslandi. Insaatin guvenligi icin ayni yil Istanbul'da ilk kez iki taburluk demiryolu askerligi sinifi acildi. 1050 mm genisligindeki demiryolu hatti bes yilda tamamlandi. Toplam uzunlugu 1464 km olan bu yolun 1300 km'lik Sam-Medine arasina oncelik tanindi. Hicaz demiryolu insaatinda calisan iscilerle teknik elemanlar yalnizca muslumanlardan secilmisti. Ayrica ray ve benzeri malzemeler Istanbul tersanelerinde uretilmis, traversler ise Toros ve Amanos daglarindaki agac kutuklerinden saglanmisti. Issiz, corak, susuz ve kumlu collerde, hat boyundaki er ve subaylarimiz, demiryolu yapilmasina karsi cikan ve engellemeye calisan eskiya ile mucadele ugruna pek cok sehit vermislerdi; kilometrelerce uzayip giden demiryolu guzergâhi onlara adeta mechul birer mezar olmustu. Demiryolu insaatinda calisan nezih Anadolu cocuklari, collerde alev gibi yakan gunes altinda kizgin raylari elleriyle tutamaz, baslarindaki kabalaklari (serpus) eldiven gibi kullanirlardi. Basi acik olanlardan gunes carpmasindan dolayi oracikta olenler de olurdu. Su bulunan yerler azdi. Sam'dan ozel olarak sarnic vagonlariyla su getirilir, haftada bir kez dagitilirdi. Bu sular Der'a, Afule, Medan-i Salih gibi yerlerde, depo ve mahzenlerde saklanirdi. Butun bu yoksulluga, acilara, mesakkate ve perisanliga karsi mucadele eden erlerimizi, subaylarimizi, demiryolcu memur ve iscilerimizi ayakta diri tutan guc, boyle kutsal ve manevî yonu buyuk olan bir iste gorev almanin verdigi moral ve Gul-u Muhammed (sallallahu aleyhi ve sellem) sevgisi idi.

 

Hicaz projelerinde; 1904'de Hvyran, 1905'de Beyrut ve Hayfa, 1908'de Medine Garajina ulasildi. 2. Abdulhamid Han, demiryolu hatti mukaddes belde Medine'ye ulasinca, Resulullah'in rûhaniyetini rahatsiz etmemek icin raylarin altina kece dosenmesini istemis, hatta 5-6 km.lik bir guzergahta sessiz lokomotifler calistirilmasini emretmistir. Hicaz hatti 27 Agustos 1908 tarihinde ilk trenin Samdan hareketiyle acildi. Ozel olarak hazirlanan bu trende devlet erkâni, davetliler, yerli-yabanci gazeteciler bulunuyordu. Trenin hizi o doneme gore mukemmel sayilan 40-60 km/s arasinda idi.

 

Acilisindan 8 yil sonra, 1916'da bu hatlar Ingiliz casusu Thomas Edward Lawrance'in orgutledigi Araplar tarafindan, Maan-Medine arasindaki 680 km'lik kismi bombalanarak tahrip edilmistir. Ayrica 1.Dunya Savasi'nda da tahribata ugramistir. Bu yollardan kalan ray ve traversleri getirenlere Ingilizler para ikramiyeleri vermislerdir. Bugun Medine'de bahce korkulugu yapilmis travers ve raylara rastlanmakta ve Ambariye Koprusu, Medine Istasyonu ve Camii ile komurlu (buharli) lokomotif ve ahsap vagonlar hâlâ mahzun, boynu bukuk Osmanli izleri olarak yikilmaya ve curumeye terkedilmis, adeta unutturulmak istenen bir tarih gibi durmaktadir.

 

Dipnotlar

 

* Hicaz Demiryollari Madalyalari:

 

Hamidiye-Hicaz Demiryolu Madalyasi: On yuzunde defne dalindan bir celenk icinde 2. Abdulhamid'in "el-Gazi" tugrasi, altta lokomotif resmi, arka yuzunde ise "Hamidiye-Hicaz Demiryolu'na hizmet eden hamiyetmedana mahsus madalyadir." yazisi bulunmaktadir.

 

Maan Mevkiinin Resmikusadli Madalyasi: Demiryolunun Maan'a kadar olan bolumunun acilisi dolayisiyla cikarilmistir. On yuzunde ustte tugra ve lokomotif resmi, arka yuzunde "Hamidiye-Hicaz Demiryolu Maan mevkiinin resmi kusadi yadigâri 1322 (1904)." yazisi bulunmaktadir.

 

Hicaz Demiryolunun Medine-i Munevvere Mevkii Madalyasi: On yuzunde tunelden cikan tren resmi ile tugra altinda sene 1326 (1908) yazisi ve hurma agaclari resmi bulunmaktadir. Arka yuzunde "Hamidiye-Hicaz Demiryolu'nun Medine-i Munevvere mevkiine ve Aynuzzerka suyun un demir borularla Belde-i Tahire'ye is'ali Hamidiye Camii serifinin hitami insasi ve Haremi melaiki huddam Hazreti Risalert Penahide Ziyai Kehrubai is'ali hatirasi olmak uzere bu babda hidemati sebk edenlere nisane-i mefharettir." yazisi bulunmaktadir.

--~--~---------~--~----~------------~-------~--~----~
Namaz kılmayı öğrenmek için doğru yere geldiniz... Tüm namaz gönüllüleriyle www.namazzamani.net 'te buluşalım. Her zaman fikrinize ve desteğinize ihtiyacımız var... Bu sitedeki mailler: http://namazzamani-grubu.blogspot.com adresinde yayınlanır...

Bu mesajı Google Grupları "Namaz Zamanı" gruba üye olduğunuz için aldınız.

Daha fazla seçenek için, http://groups.google.com/group/namazzamani?hl=tr
adresinde bu grubu ziyaret edin.
-~----------~----~----~----~------~----~------~--~---