Cocuk Gelisiminde Oyunun Onemi
"Cocuklarin dengeli yetismesinde oyun, oldukca ehemmiyetli bir unsurdur.
Hatta diyebiliriz ki; olculerimiz icinde her oyun, cocugun hissî, ruhî ve fikrî gelismesinde en
muessir faktorlerden biridir. Oyun cesitlerine gore bazilari, cocugun melekelerini gelistirerek, onu ilerideki hayata hazirlar. Bazilari, onun dusunce ve kabiliyetini artirir."
* Cocuklarin karakter ve kisilik gelisimlerine oynadiklari oyunlarin ne gibi tesirleri vardir?
* Cocuklarin tercih ettikleri oyunlarda, ic âlemlerine ve beklentilerine dâir nasil ipuclari vardir?
* Oyunun, cocuklarin lisan ve zihnî gelisimlerine tesirleri...
* Cocuklar, yasadiklari onemli hâdiseleri, oyunlariyla nasil yansitmaktadir?
* Cocuklar icin oyun ne zaman zararlidir?
Hayatinin herhangi bir doneminde oyun oynamamis kimse yok gibidir. Her insanin hayatinda gecmiste oynadigi oyunlarin onemli bir yeri vardir. Acaba cogumuzun 'oyun' deyip gectigi bu faaliyetlerin cocuklarimiza faydalari nelerdir? Anne-babalar cocuklari ile neden oyun oynamalidir? Oyun oynayan cocuklarin karakter ve kisilik gelisimlerinde ne gibi muspet tesirler olusmaktadir? Anne-babalar oyun araciligi ile cocugun psikolojik durumuna katkida bulunabilirler mi? Bu sorulari bircok anne-baba kendi kendine sormaktadir. Bu sorularin cevaplari, basit gorunen bu faaliyetin aslinda ne kadar onemli oldugunu anlamamiza yardimci olacaktir. Suuraltina tesir eden her hâdise gibi, oyunun da, insanin hem psikolojik durumuna, hem de kisilik gelisimine tesiri vardir. Oyun dendigi zaman hemen cocuklar akla gelir. Cocukluk doneminde yogun olarak yapilan bu faaliyet, cocugun zihnî ve ictimaî gelisimi acisindan vazgecilmez unsurlardan biridir.
Turk Dil Kurumu Sozlugu'nde oyun, "vakit gecirmeye yarayan ve belli kurallari olan eglence'' olarak tarif edilmistir. Tarih boyunca degisik sekillerde bircok oyun ortaya cikmistir. Bizim tarihimizde gunumuze kadar ulasmis kosu, gures, binicilik, okculuk, cirit, korebe, saklambac gibi spor ve oyunlar vardir. Oyundaki esas maksat, eldeki malzeme ile veya konusarak farkli bir kurgu olusturup bir cesit tekrar etme, tecrube ve eglenme ortami olusturmaktir. Oyun esnasinda cocuklar insanlari ve hayvanlari taklit ederek duygu ve dusuncelerini anlatirlar. Bu sekilde cocuklar, kurallarini kendilerinin belirledikleri ve tesirinde kaldiklari gunluk hâdiseleri tekrar yasamaya calistiklari emniyetli bir ortam olustururlar. Oyunun, cocugun kendine hâkimiyet sagladigi bir alan olma ozelligi de vardir.
Hayatin ilk gunlerinden itibaren dis dunyayi tanimaya calisan cocuklarin, zihnî ve bedenî gelisimi oyun ile desteklenir. Yeni konusmaya baslayan ve dis dunyayi taniyan cocugun oynadigi "cee oyunu'' ayrilik ve tekrar kavusmayi temsil eden bir ozellik tasir. Cocugun yasi ve kabiliyetleri arttikca, oyunun sekli ve muhtevasi da degisir. Daha basit ve taklide dayali olanlarin yerini zamanla daha karmasik ve zihnî gayret gerektiren oyunlar alir. Bu tur faaliyetlerin cocugun lisanina ve pratige donusmus kabiliyetlerine olumlu katkisi soz konusudur. Lisan gelisimi ile, sosyal, motor ve zihnî gelisme, yeterince oyun oynayan cocuklarda daha hizli olmaktadir. Cocuklarda oyun ortaminda, yeni tecrubeleri yasama, farkli tecrubelere altyapi hazirlama, yeni kabiliyetler kazanma ve gelismeye ait kazandigi ozellikleri uygulama soz konusudur. Ogrenilen bilgilerin kullanildigi, kabiliyetlerin sergilendigi, yeni tecrubelerin kazanildigi, diyaloglarin pekistigi ve hislerin ifade edildigi oyunlar son derece yararlidir.
Cocuklar yasadiklari onemli hâdiseleri oyunlarinda, konusmalarinda ve davranislarinda dis dunyaya yansitirlar. Bu acidan bakildiginda bu faaliyet sirasinda cocugun ortaya koydugu konularin onun ic dunyasini yansitmasi acisindan onemi vardir. Misal olarak; anne-babasindan siddet goren veya medyada siddete sahit olan cocuklarda, kendi oyuncaklarina ve arkadaslarina karsi siddet uygulama temayulu vardir. Cocuklar cevrelerinden aldiklari negatif mesajlari, oyunda arkadaslarina ve oyuncaklarina yansitabilirler. Bu acidan cocugu ve icinde bulundugu atmosferi tanimada oyun onemli bir unsurdur.
Menfî veya muspet yasanan hâdiseler, cocugun tesiri altinda kaldigi psikolojik durumlar ve suuralti muktesebat (birikimler), oyunda sergilenir. Cocugun stresi, ic dunyasindaki catismalari, korkulari ve kaygilari cesitli oyunlarla tedâvi edilebilir. Cocugun yasadigi sikintili hâdiselerin tesirinden kurtulmasi icin oyun bir rahatlama sahasi olabilir. Psikolojik travma geciren cocuklarda bu konuda yetismis uzmanlar tarafindan uygulanan oyun terapisi yararli olabilir. Bu maksatla kurulmus enstituler ve milletler arasi yayin yapan dergiler vardir.
Oyunun cocuga diger onemli bir katkisi da, onun sosyal gelismesine yarar saglamasidir. Bilhassa arkadaslik ve sosyal munasebetlerinin pekismesinde, yeni arkadasliklarin kazanilmasinda oyun esnasinda yapilanlarin ve yasanilanlarin onemli tesiri vardir. Aile icinde buyuyen cocuklar akranlariyla oyun sayesinde kurduklari baglar vesilesiyle sosyal bir varlik olma yolunda ilerlerler. Oyun arkadasligi bircok cocugun hayatinda onemli bir unsurdur. Cocuk, hic tanimadigi cocuklarla oyun esnasinda tanisarak onlarla arkadasligini devam ettirebilir. Ayni zamanda oyun esnasinda arkadasini tanima, onun sevdigi ve sevmedigi ozelliklerini ogrenme gerceklesir. Sosyal gelisimin olumlu olmasi acisindan yasa uygun oyunlarin ve oyun arkadasliklarinin da desteklenmesi gerekir.
Oyun, cocugun kendi kisiligini ortaya koymasinda ve bazi olumlu ozellikleri kazanmasinda da yararlidir. Ozellikle dogru davranislarin pekismesi oyun vasitasiyla daha kolay saglanabilir. Olumlu karakter ozellikleri, uygun oyun ortaminda artar ve pekisir. Oyuna uyum saglayamayan yani benmerkezci, tek tarafli bakis acisi olan, kurallara uyma zorlugu yasayan, aceleci ve sabirsiz cocuklar oyundan dislanabilir. Dolayisiyla cocugun oyuna kabul edilmesi, olumsuz kisilik ozelliklerini azaltmasiyla olur. Bircok cocuk oyun vesilesiyle empati yapmayi, baskalarina saygi gostermeyi, karsilikli diyaloglarda kendi sorumlulugunu fark etmeyi, sabirli olmayi, kurallara uymayi, stresle bas etmeyi, problem cozmeyi ve liderlik ozelliklerini pekistirmeyi ogrenerek karakter ve kisilik gelisimini olumlu yonde pekistirir. Oyundan dislanma cocuk icin psikolojik acidan travmatik olabilir. Surekli olursa, cocuktaki mutsuzlugu artirir. Bu cocuklar, yasitlarina karsi daha saldirgan olabilir. Bu sebeple oyundan surekli dislanan cocuklarin varsa sorunlarini cozmelerine yardimci olmak anne-babalarin ve egitimcilerin onemli gorevlerindendir.
Anne-babalarin, dede ve ninelerin cocuklar ile oyun oynayarak aralarindaki iletisimi kuvvetlendirmeleri tavsiye edilir. Asr-i Saadet'te Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) torunlari ile oyun oynayarak ve oyunun kurulmasina yardimci olarak, onlara deger verdigini ve duygularini hesaba kattigini gostermistir. Yuce Nebi'nin (sallallahu aleyhi ve sellem) torunlari ile oyun oynamasinda bizim fark edemedigimiz bircok hikmet de olabilir. Cocuklara merhamet gostermek, onlara zaman ayirmak, onlarla vakit gecirmek sunnet-i seniyeden olup cocuk egitiminde dikkat edilmesi gereken onemli bir husustur. Cocugun yasina gore ayarlanacak bu faaliyetler anne-baba ile cocugun diyalogunun pekismesine vesile olur. Boylece anne-baba cocugunu daha iyi tanir. Maalesef gunumuzde anne-babalar cocuklarina yeterli miktarda zaman ayirmamakta ve birlikte yapilacak oyun faaliyetlerinin yerini tv karsisinda gecirilen bos vakitler almaktadir. Yapilan arastirmalar cocuklarin gunde dort-bes saat tv seyrettigini ortaya koymustur. Bu acidan bakildiginda, sadece gormeye ve isitmeye ait uyaranlarin oldugu, cocugun sosyal olarak ve lisan kullanimi acisindan kendini ortaya koyamadigi tv seyretme surelerinin kisaltilmasi gerekir. Acaba hangi cocuk tv seyretmeyi kaliteli bir oyuna tercih eder? Buyuk bir hakikat olarak bilinmeli ki, cocuklarimizin bircogu ugrasacak mesguliyet bulamadiklari veya yeterince oyuna yonlenemedikleri icin tv ve bilgisayari tercih etmektedir. Ozellikle sehirde yasayan ailelerin tv ve bilgisayar karsisinda gecirilen zamanlari azaltarak oyun oynama zamanlarini artirmasi yararli olur.
Son zamanlarda hizla cogalan internet kafe ve oyun salonlari cogunlugu itibariyle sigara dumani, uygun olmayan oyun tipleri ve internet kullanimiyla cocuklarimiz ve genclerimiz acisindan menfi tesir olusturmaktadir. Anne-baba ve egitimcilerin cocuklarin oyun oynama ihtiyacini uygun ortamlarda karsilamalari, bu turlu bir egilimi azaltacaktir.
Enerjinin disari atilmasinda ve fizikî gelismede oyunun yeri buyuktur. Ozellikle hareketli ve enerjik cocuklarin oyun ortaminda rahatladiklari gorulur. Fizikî egzersizler esnasinda buyume hormonu daha fazla salgilanir. Buyume ve kemik gelismesinde, oyundaki egzersizlerin faydasi vardir. Cocuktaki hantalligin azalmasi, ince ve kaba motor gelismesinin saglanmasi icin, fizikî aktivitenin ve bu sekildeki oyunlarin tesviki gerekir.
Oyundaki sekil ve muhtevanin cocugun yas ve cinsiyetine uygun olmasi gerekir. Mucerret kavramlarin cok oldugu, daha fazla teferruat ihtiva eden ve uzun suren oyunlar kucuk yastakiler icin sikici gelebilir. Taklide dayali oyunlar, okul oncesi donemde, zihinde canlandirilmaya musait oldugundan, cocuklarin dusunce yapisinda sikca yer alir. Oyun icinde cocuklarin kendi cinsiyetlerine ait ozellikleri sergilemesi de yararlidir. Zor, asiri egzersiz gerektiren oyunlar, kiz cocuklarin fitratlarina uygun olmayabilir. Siddete egilimi artiran, degerlerle catisan, fizikî olarak zarar verebilecek, psikolojik acidan karakter ve kisilik gelisimine olumsuz tesirde bulunacak oyunlar cocuklar icin uygun degildir. Ayrica son zamanlarda kucuk cocuklarin dahi oynama egilimi gosterdigi sans oyunlari, cocuklarimizin kumar aliskanligina sebebiyet verebilir. Bu oyunlar, cocuklara giderek daha câzip gorunmektedir. Risk alma, kazanma ve kaybetme duygulari, daha uygun oyunlarla telâfi edilerek cocuklarin sans oyunlarina yonelmeleri engellenmelidir. Yasaklamadan once, bu turlu oyunlarin nelere sebebiyet verecegi cocuklarla konusulmalidir. Bu oyunlara dâir cocuklara hicbir aciklama yapmadan sadece onlari kotulemek yeterli degildir.
Egitim ve ogretim acisindan oyunun degerlendirilmesi de faydalidir. Yasa uygun bilgilerin, oyun ile verilebilecegi unutulmamalidir. Ancak oyun icerisinde cok bilgi verme gâyesi olursa, bu, oyunu cocuklar icin oldukca sikici hâle getirebilir. Dikkat suresi, plânlama, organize etme, hafiza egitimi, dogru karar verme gibi kabiliyetleri, oyun araciligiyla pekistirilebilir.
"Oyun ne zaman zararlidir?" sorusu da onemlidir. Oyun eger cocugun gorev ve sorumluluklarini aksatacak kadar uzun zaman aliyor, zihnî ve bedenî gelismesine katkisi bulunmuyor ve cocuga zarar verecek mesajlar ihtiva ediyorsa, zararlidir. Ayni zamanda cocugun yasina ve cinsiyetine uygun olmayan oyunlar hususunda da dikkatli olunmalidir. Son zamanlarda, cocuklar arasinda moda olan oyunlarda siddet unsurlarinin fazla kullanildigi, oyundaki gâyenin eglenmek veya vakit gecirmek yerine karsidakine zarar vermek oldugu gorulmektedir.
Netice olarak, Yuce Yaratici (celle celaluhu) tarafindan kendisine bahsedilen istidatlar olcusunde cocuklarin ortaya koydugu bu faaliyet, anne-baba ve egitimciler tarafindan onlarin dunyasini kesfetmek, gelismelerine katki saglamak, kabiliyetlerini gelistirmek, yeni bilgiler kazanmalarini saglamak icin istifade edilebilecek onemli bir aractir. Ancak, "oyun ve oyuncak ortaya koydugumuz umûmî prensiplerle katiyen catismamali ve mutlaka cocugun dusunce ve his dunyasini kucaklayici ve yukseltici mahiyette olmalidir.''
--~--~---------~--~----~------------~-------~--~----~
Namaz kılmayı öğrenmek için doğru yere geldiniz... Tüm namaz gönüllüleriyle www.namazzamani.net 'te buluşalım. Her zaman fikrinize ve desteğinize ihtiyacımız var... Bu sitedeki mailler: http://namazzamani-grubu.blogspot.com adresinde yayınlanır...
Bu mesajı Google Grupları "Namaz Zamanı" gruba üye olduğunuz için aldınız.
Daha fazla seçenek için, http://groups.google.com/group/namazzamani?hl=tr
adresinde bu grubu ziyaret edin.
-~----------~----~----~----~------~----~------~--~---
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder