Yardimlasma mi, Mucadele mi?
Canlilar âlemine kucuk olcekte ve dar bir nazarla bakildiginda, tur icinde ve turler arasinda olumune bir mucadele oldugu kanaati hâsil olabilir. Belgesellerde sikca gordugumuz yirtici hayvanlarin otcul hayvanlara musallat olmasi ve onlarla beslenmesi hâdisesi, bir yonuyle bu mucadeleye misâl verilebilir. Ancak bu mucadele, bir turun neslini tuketecek sekilde degildir. Aksine bu mucadeleyle hastalikli ve zayif fertlerle baska canlilarin rizik ihtiyaci karsilanirken, bir taraftan da zayif turun saglikli nesillerinin dengeli bir nufus icinde yasamalari temin edilir. Aslanlar avladiklari en zayif zebranin bir kismiyla kendi gida ihtiyaclarini karsilarken, geri kalanini da akbaba, cakal, bocek vb. hayvanlara birakirlar.
Ayni ture mensup hayvanlar arasinda da mucadeleler olmaktadir. Geyiklerin birbirleri ile kiyasiya mucadelesi buna ornek gosterilebilir. Bu mucadele neticesinde, en saglikli ve guclu erkegin genlerinin gelecek nesillere aktarilma imkâni dogar. Hayvanlar âlemindeki bu tip hâdiseleri kismî gozlemlerden yola cikarak degerlendiren bazi ekologlar, turler arasinda kiyasiya bir hayatta kalma mucadelesinin oldugundan bahsetmislerdir.
Acaba yeryuzunu senlendiren herhangi bir ture, hic alâkasi yokmus gibi gorunen baska bir turun hayatta kalmasini kolaylastiracak bir vazife verilmis olabilir mi? Yahut daha da kompleks bir munasebet icinde, birbirine muhtac ve karsilikli olarak birbirlerin hayatini kolaylastirici vazifeler ustlenmis turler zincirinden bahsedilebilir mi? Hâlbuki ekologlar simdiye kadar, turler arasindaki birbirine karsi olan muspet tesirleri bir esas olarak degil, dikkate alinmayan bir istisna olarak gormuslerdir. Ancak arastirma metotlari ve biyolojik âlemin sirli dunyasina ait bilgiler zenginlestikce, hikmeti ve gâyeyi nazara almayan bu fikirlerde yavas da olsa bir degisme baslamistir.
Nitekim bazi ekologlar artik, resmin kucuk bir kismina degil de, tamamina bakildiginda hakikatin ortaya cikacagi gorusundedir. Northeastern Universitesi Deniz Bilimleri'nden Andrew Altieri: "Insanlar nicin farkli turlere ait canli topluluklarinin bir arada bulundugunu gosteren buyuk resme bakmiyorlar? Hâlbuki biraz dikkat ettigimizde bazi turlerin diger turler uzerindeki muspet tesirlerini gorebiliriz." demektedir. Bu acidan bakildiginda 'temel tur' olarak da vasiflandirilabilecek bazi turlere, ayni bolgede yasayan diger turler icin uygun bir vasat olusturma ve boylece butun bir ekosistemi destekleme vazifesi verildigini gorebiliriz. Meselâ, kayalik ve cakilli bir deniz sahilinde bir taraftan yazin sicak gunesi, diger taraftan da dalgalarin sahili siddetle dovmesi vasati canlilarin yasamasi icin elverissiz kilmasina ragmen, midyeler, yogun sazliklar ve bunlarla ilgili bazi turlerin buralarda tutunabildigi gorulmustur.
Sazlarin veya midyelerin temel tur olup olmadiklarini anlamak icin, Altieri'nin ekibi, sazlari veya midyeleri veya her ikisini deney alani olarak sectikleri bolgelerden kaldirdilar ve kalan diger hayvanlara ve alg (mikroskobik bitkiler) gibi turlere ne oldugunu gozlediler. Midyeler, kabuklu deniz hayvanlari ve alglerin; saz ve kamislarin yogun oldugu kisimlarda daha cok sayida mevcut oldugunu buldular ki, bu da sazlarin bu turler uzerindeki olumlu tesirini gostermektedir. Benzer sekilde midyelerin de salyangoz ve diger kabuklu hayvanlar uzerinde muspet tesirleri vardi.
Yapilan diger deneylerde bu temel turlere, digerleri icin uygun zemin hazirlama, taslarin yuvarlanmasini onleme ve diger kucuk organizmalar icin elverisli yariklar teskil etme vazifesi verildigi ortaya cikmistir.
Altieri, bu saz toplulugunun cok hususi bir ekolojik gâye gozetilerek birbiriyle faydali munasebetler icinde olacak sekilde yaratildigini ve baska zor sartlarin oldugu diger yerlerde de benzer sekilde ortami iyilestirecek temel turlerin var edildigini soyluyor. Temel turler digerleri icin bir siginak vazifesi gormektedirler. Sartlarin musait oldugu mercan kayaliklari ve tropik cayirlarda da benzer yardimlasmalarin olabilecegi dusunulmektedir.
Bu faydali munasebetler ilk bakista kolay anlasilmayan cok girift bir nizâm icinde olabilmektedir. Salyangozlar midyelere, midyeler ise sazlara bagimlidir. Zincirdeki her bir halka hayatin devam etmesi icin cok onemlidir. Resme butun olarak bakildiginda, hayatin devamliliginin Sonsuz Ilim, Irade ve Kudret'in tecellisinin sebep-netice munasebeti ile perdelenmis bir tarzda gida teminine baglandigi; hayatta kalmanin esasinin merhametsiz bir mucadele degil, daha cok ortama uyum saglayici fizyolojik ve anatomik ozelliklerle donatilma ve diger turlerle yardimlasma oldugu daha net olarak gorulecektir.
Kaynaklar
- Bob Holmes, When co-operation is the key to survival, New Scientist Magazine, 2589, 3 February 2007.
- Andrew H. Altieri, Brian R. Silliman, and Mark D. Bertness, Hierarchical Organization via a Facilitation Cascade in Intertidal Cordgrass Bed Communities, The American Naturalist, 169, 195-206, 2007.
--~--~---------~--~----~------------~-------~--~----~
Namaz kılmayı öğrenmek için doğru yere geldiniz... Tüm namaz gönüllüleriyle www.namazzamani.net 'te buluşalım. Her zaman fikrinize ve desteğinize ihtiyacımız var... Bu sitedeki mailler: http://namazzamani-grubu.blogspot.com adresinde yayınlanır...
Bu mesajı Google Grupları "Namaz Zamanı" gruba üye olduğunuz için aldınız.
Daha fazla seçenek için, http://groups.google.com/group/namazzamani?hl=tr
adresinde bu grubu ziyaret edin.
-~----------~----~----~----~------~----~------~--~---
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder